Tỷ phú Mỹ đổ tiền vào chính trị với quy mô chưa từng có
Giới siêu giàu nước Mỹ đang chi tiền cho các chiến dịch chính trị với mức độ chưa từng thấy trong lịch sử, đồng thời tầm ảnh hưởng của họ đối với quyền lực chính trị cũng gia tăng đáng kể.
Tỷ phú John Catsimatidis ở New York là một trong những ví dụ điển hình. Năm ngoái, ông đã rót 2,4 triệu USD để hỗ trợ Tổng thống Donald Trump cùng các ứng cử viên Cộng hòa tranh ghế Quốc hội. Ông giải thích với Washington Post rằng mình cảm thấy cần phải hành động khi thấy nước Mỹ ngày càng phân cực.
Phân tích của Washington Post cho thấy, kể từ năm 2000 đến nay, tổng số tiền mà 100 người giàu nhất nước Mỹ đóng góp cho các cuộc bầu cử liên bang đã tăng gần 140 lần. Con số này vượt xa tốc độ tăng trưởng chung của chi phí vận động bầu cử.
Năm 2000, nhóm 100 người giàu nhất chỉ đóng góp 0,25% tổng chi phí bầu cử liên bang. Đến năm 2024, tỷ lệ này đã nhảy vọt lên 7,5%. Điều này có nghĩa cứ 13 USD chi cho bầu cử quốc gia năm 2024 thì có 1 USD đến từ những người thuộc nhóm giàu nhất.
Các chuyên gia nhận định rằng sự tập trung tài sản ở tầng lớp siêu giàu hiện nay đã đạt mức cao nhất kể từ thời kỳ "Gilded Age" cuối thế kỷ 19. Cuộc cách mạng công nghệ đã tạo ra những gia tài khổng lồ cho các doanh nhân khởi nghiệp, trong khi chính sách thuế ưu đãi dưới nhiều届 chính quyền giúp họ duy trì và gia tăng khối tài sản.
Bên cạnh đó, một loạt phán quyết của tòa án liên bang, đặc biệt là quyết định Citizens United năm 2010, đã dỡ bỏ phần lớn các giới hạn về tài trợ chính trị. Điều này mở đường cho giới tài phiệt chi tiền không giới hạn vào các chiến dịch bầu cử.
Hậu quả là các chính trị gia ngày càng phụ thuộc vào nguồn tài trợ từ giới tỷ phú. Nhóm chiếm chưa đến 1/400.000 dân số này đang nắm quyền lực lớn trong việc định hình chính sách và quyết định nhân sự lãnh đạo.
Tỷ phú Peter Thiel từng chi 15 triệu USD vào một siêu PAC để hỗ trợ bạn mình là Blake Masters tranh cử Thượng viện năm 2022. Mặc dù cuối cùng Masters thua cuộc, câu chuyện này cho thấy tầm quan trọng của nguồn tài trợ tỷ phú trong chính trường.
Cựu hạ nghị sĩ Cheri Bustos thừa nhận khả năng gây quỹ và mối quan hệ với những nhà tài trợ lớn là yếu tố quan trọng khi các đảng tuyển chọn ứng viên.
Ngoài việc quyên góp, một số tỷ phú còn tự ứng cử hoặc nhận bổ nhiệm vào các chức vụ chính phủ. Theo khảo sát của Washington Post, ít nhất 44 trong số 902 tỷ phú Mỹ hoặc vợ chồng của họ đã giữ các vị trí được bầu cử hoặc bổ nhiệm ở cấp tiểu bang hay liên bang trong thập kỷ qua.
Trong số những nhân vật quyền lực này có Howard Lutnick, cựu trùm ngân hàng đầu tư vừa được ông Trump bổ nhiệm làm Bộ trưởng Thương mại. Cùng đó là JB Pritzker, con nhà nòi của đế chế khách sạn Hyatt, đang giữ chức thống đốc bang Illinois. Và Paul Atkins, giờ đây là chủ tịch Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch, có vợ là thừa kế một tập đoàn lợp mái nổi tiếng.
Giới tỷ phú nước Mỹ hiện đang có sự chuyển dịch rõ rệt về phía phe Cộng hòa. Trong năm 2024, hơn 80% tổng số tiền chi cho hoạt động chính trị từ 100 người giàu nhất đất nước đã được rót vào đảng của ông Trump.
Nguyên nhân của sự thay đổi này là gì? Thung lũng Silicon từng được phe Cộng hòa xem là thành trì của tư tưởng tiến bộ. Nhưng trong khoảng năm năm trở lại đây, nhiều đại gia công nghệ đã xa rời chính quyền Biden sau khi họ phải chịu sự kiểm soát nghiêm ngặt và những lời chỉ trích gay gắt.
Điều này khiến nhiều tỷ phú trong lĩnh vực công nghệ chuyển hướng sang phe Cộng hòa, nơi họ cho rằng phù hợp hơn với quan điểm về quyền tự do cá nhân và những lợi ích về mặt kinh doanh. Ông Trump cùng đảng Cộng hòa không ngừng tiếp cận các nhà lãnh đạo công nghệ bằng những cam kết hấp dẫn như ủng hộ tiền số và giảm thiểu các quy định về trí tuệ nhân tạo. Thậm chí Phó tổng thống JD Vance trước đây cũng hoạt động trong lĩnh vực đầu tư mạo hiểm tại San Francisco, có quan hệ mật thiết với tỷ phú Peter Thiel, cựu lãnh đạo Google Eric Schmidt và nhà đầu tư Marc Andreessen.
Elon Musk có lẽ là trường hợp tiêu biểu nhất. Ông đã bỏ ra 294 triệu USD để hỗ trợ chiến dịch của ông Trump và các ứng viên Cộng hòa trong cuộc bầu cử 2024 ở cấp liên bang lẫn bang. Hàng chục tỷ phú khác từ giới công nghệ và tài chính cũng tham gia, đóng góp nhiều hơn phe Dân chủ tới 509 triệu USD.
Đây là sự đảo ngược đáng kể so với năm 2020, khi giới tỷ phú công nghệ và tài chính đã ủng hộ đảng Dân chủ nhiều hơn đảng Cộng hòa tới 186 triệu USD.
Ông Thomas Peterffy, nhà sáng lập một công ty môi giới điện tử với khối tài sản 57,3 tỷ USD, chia sẻ rằng phần lớn những người giàu có nhất là các doanh nhân, và họ chuyển sang ủng hộ ông Trump vì tin rằng ông có thể tạo ra một nền kinh tế phát triển tốt hơn.
Tỷ phú John Catsimatidis, trước đây từng là thành viên đảng Dân chủ và hiện đồng điều hành một chương trình radio theo phong cách Fox News, cho biết ông không tin đảng Dân chủ có khả năng giải quyết các vấn đề về nhập cư, tội phạm hay nền kinh tế. Ông Catsimatidis nói rằng ông Trump đưa ra những quyết định hợp lý như một doanh nhân sẽ làm cho đất nước, và nước Mỹ đã vượt quá tầm kiểm soát.
Tuy nhiên, cử tri ở cả hai phe đều bày tỏ lo ngại về sự mất cân đối giữa quyền lực chính trị và kinh tế, giữa tiếng nói của người dân và sức mạnh của đồng tiền. Một cuộc khảo sát do Washington Post và Ipsos thực hiện vào tháng 9 cho thấy phần lớn người Mỹ có cái nhìn tiêu cực về việc các tỷ phú chi ngày càng nhiều tiền cho các cuộc bầu cử. Khoảng một phần ba cho rằng điều này vô cùng tệ hại.
Các chuyên gia phân tích chính trị và những tổ chức theo dõi tài chính tranh cử cũng cảnh báo rằng dòng tiền khổng lồ này đang đẩy chi phí vận động bầu cử lên cao và làm suy giảm lòng tin của công chúng đối với nền dân chủ Mỹ.
Thượng nghị sĩ Bernie Sanders, người từ lâu đã lên tiếng về ảnh hưởng quá lớn của giới siêu giàu, đã thu hút được sự ủng hộ mạnh mẽ với các buổi vận động quy tụ tới 280.000 người ở cả các bang nghiêng Dân chủ lẫn Cộng hòa. Ông Sanders nhấn mạnh rằng người dân vô cùng lo lắng về tình hình đất nước. Họ hiểu rõ rằng chúng ta đang sống trong một xã hội nơi người lao động phải vật lộn với chi phí thực phẩm, tiền thuê nhà, y tế, hóa đơn điện, trong khi những người như Elon Musk và Larry Ellison kiếm được hàng tỷ USD mỗi ngày.
Tại lễ nhậm chức của Tổng thống Trump vào ngày 20/1/2025, do điều kiện thời tiết quá lạnh, buổi lễ đã phải dời vào bên trong tòa nhà, khiến hàng chục nghìn người có vé phải đứng theo dõi ngoài trời. Thậm chí một số thống đốc và quan khách quốc tế cũng bị sắp xếp vào khu vực dự bị. Thế nhưng ít nhất 17 tỷ phú với tổng tài sản vượt quá 1 nghìn tỷ USD vẫn được bố trí chỗ ngồi danh dự tại Rotunda của Quốc hội, một biểu tượng cho sự tập trung của cải chưa từng thấy. Ba người giàu nhất hành tinh là Elon Musk, Jeff Bezos và Mark Zuckerberg ngồi sát gia đình Trump. Bernard Arnault, chủ tịch tập đoàn LVMH và là người giàu thứ năm thế giới, cũng có mặt cùng vợ và hai người con. Những tỷ phú khác như Tim Cook, Isaac Perlmutter và Rupert Murdoch cũng được sắp xếp gần đó.
Những tỷ phú hàng đầu nước Mỹ đều có mặt trong buổi nhậm chức của ông Donald Trump (từ trái sang: vợ chồng Mark Zuckerberg, vợ chồng Jeff Bezos, Sundar Pichai, Elon Musk)
Sự thống trị của giới nhà giàu trong chính trường Mỹ đang ngày càng trở nên công khai và rõ ràng hơn bao giờ hết. Morris Pearl, người từng làm việc tại Phố Wall và hiện là người đứng đầu tổ chức Patriotic Millionaires, chia sẻ rằng trước kia những điều này vẫn diễn ra nhưng được che giấu kín đáo, còn bây giờ thì hoàn toàn lộ liễu.
Chính quyền Trump hiện tại đã bổ nhiệm hơn chục tỷ phú vào các vị trí quan trọng, đặc biệt là trao cho Elon Musk - người đã tài trợ lớn nhất cho chiến dịch tranh cử - vai trò giám sát và sắp xếp lại toàn bộ hệ thống hành chính liên bang. Đội ngũ nội các này được xem là giàu có nhất trong lịch sử với tổng giá trị tài sản lên tới 7,5 tỷ USD, con số gấp đôi nội các nhiệm kỳ đầu tiên của Trump và cao gấp 64 lần so với đội ngũ của Tổng thống Biden.
Trong mấy tháng gần đây, Trump đã tổ chức ít nhất bốn buổi tiệc chiêu đãi các tỷ phú ngay tại Nhà Trắng, gặp gỡ những tên tuổi như Sergey Brin, Harold Hamm và Bill Ackman. Không chỉ dừng lại ở đó, nhiều tỷ phú còn rót tiền trực tiếp vào các dự án của chính phủ. Có khoảng 10 tỷ phú hoặc gia đình tỷ phú đã đóng góp cho quỹ xây dựng phòng khiêu vũ trị giá 300 triệu USD tại Nhà Trắng. Đáng chú ý, khi chính phủ bị đóng cửa, tỷ phú Timothy Mellon được cho là đã chi ra 130 triệu USD để đảm bảo lương cho quân nhân.
Tuy nhiên, quyền lực của nhóm siêu giàu này không phải lúc nào cũng tuyệt đối. Một nhóm tỷ phú gồm cả John Catsimatidis đã cố gắng ngăn chặn ứng viên Zohran Mamdani và tuyên bố rằng việc ông ta đắc cử sẽ gây ra thảm họa kinh tế. Thế nhưng Mamdani vẫn chiến thắng và trở thành thị trưởng New York. Trong bài phát biểu đầy cảm xúc tại New York, ông khẳng định có thể chống lại chế độ tài phiệt và độc đoán bằng sức mạnh mà họ phải e ngại, chứ không phải bằng sự nhượng bộ mà họ kỳ vọng.
Nhiều nhà hoạt động và chính khách cánh tả cho rằng ảnh hưởng ngày càng lớn của tầng lớp siêu giàu đang làm méo mó bộ mặt nước Mỹ. Tổng thống Biden trong bài phát biểu chia tay tháng 1 đã cảnh báo về sự hình thành của một chế độ tài phiệt với việc tập trung quá mức tài sản, quyền lực và tầm ảnh hưởng.
Jeffrey Winters, giáo sư tại Đại học Northwestern, nhận xét rằng người dân Mỹ ngày càng hiểu rõ vai trò của tiền bạc trong hệ thống chính trị, khiến cách gọi đã chuyển từ "nhà tài trợ" sang "giới tài phiệt".
Đảng Dân chủ đã tận dụng mạnh mẽ thông điệp chống lại tỷ phú. Khi chính phủ đóng cửa tháng 10, Thống đốc California Gavin Newsom đã viết rằng Trump muốn người dân trả nhiều tiền hơn cho y tế để có thể cắt giảm thuế cho những người bạn tỷ phú. Abigail Spanberger, tân thống đốc Virginia, cũng mạnh mẽ chỉ trích đối thủ ủng hộ chính sách thuế của Trump với lời lẽ gay gắt về việc người dân phải gánh nặng thêm để tỷ phú được hưởng lợi.
Tỷ phú Mark Cuban, nhà đầu tư nổi tiếng từ chương trình Shark Tank, cho rằng đảng Dân chủ nên điều chỉnh cách tiếp cận với người giàu. Ông chỉ ra rằng chính quyền Biden đã xa lánh giới kinh doanh và điều này không mang lại hiệu quả tốt. Dù vậy, Cuban vẫn khẳng định các tỷ phú không nên được phép chi tiền vô hạn cho hoạt động chính trị.
Thậm chí trong nội bộ đảng Cộng hòa cũng có những ý kiến trái chiều về mối quan hệ với giới tỷ phú công nghệ. Khi một nhóm lãnh đạo công nghệ dùng bữa tại Nhà Trắng tháng 9, Stephen Bannon, cựu cố vấn của Trump, đã lên tiếng chỉ trích rằng họ chỉ quan tâm đến lợi ích riêng và sẽ quay lưng khi có biến cố.
Dẫu vậy, với tầm ảnh hưởng khổng lồ của nhóm siêu giàu này, việc các chính trị gia muốn giữ khoảng cách với họ là điều dễ nói nhưng khó thực hiện.
Theo: Tap chí Thương gia
