MacKenzie Scott - vợ cũ Jeff Bezos đang trở thành hiện tượng lạ của giới siêu giàu. Sáu năm qua bà đã rót hơn 26 tỷ USD cho hơn 700 tổ chức, không cần hồ sơ, không báo cáo, không điều kiện. Chỉ đơn giản là… đưa tiền và tin người.
Tính đến cuối 2025, Scott sở hữu khoảng 33,8 tỷ USD (Forbes). Tài sản chủ yếu từ thỏa thuận ly hôn 38 tỷ USD và việc bà đã bán khoảng 42% cổ phần Amazon trong năm 2025 (12,6 tỷ USD). Nhưng điều gây chú ý không phải là số tiền bà có, mà là tốc độ bà cho đi.
Trong khi các quỹ truyền thống giải ngân nhỏ giọt theo năm, Scott chọn cách ngược lại: giải ngân nhanh - mạnh - không ràng buộc. Các tổ chức phi lợi nhuận nhận tiền toàn quyền sử dụng, từ tăng lương nhân viên đến nâng cấp công nghệ hoặc xây quỹ dự trữ. Không đơn xin, không vòng tuyển chọn kéo dài nhiều tháng.
Đây là mô hình “trust-based philanthropy” vốn được nói nhiều nhưng chưa ai làm ở quy mô hàng tỷ. Scott làm thật và làm cực nhanh:
~2 tỷ USD năm 2022
~2,2 tỷ USD năm 2023
~2 tỷ USD năm 2024
7,2 tỷ USD năm 2025 - mức cao kỷ lục
Tổng cộng 26 tỷ USD sau sáu năm, vượt xa tốc độ giải ngân của nhiều quỹ lớn cộng lại.
Điểm đặc biệt: Scott cực kỳ kín tiếng. Không lập quỹ mang tên mình, không chiến dịch truyền thông, không logo gắn lên tường. Bà chỉ viết vài dòng blog thông báo danh sách tổ chức đã trao tiền. Bộ máy vận hành gần như tối giản: một nhóm chuyên gia đi thẩm định, liên hệ trực tiếp, chuyển tiền. Nhiều NPO nhận được tài trợ chỉ qua một cú điện thoại “bất ngờ”.
Cách làm này trở thành cú hích buộc giới từ thiện truyền thống phải tự soi lại. Khi một người cho đi hàng tỷ USD mà không cần quản lý chặt nhưng tổ chức vẫn hoạt động hiệu quả hơn, câu hỏi hiển nhiên xuất hiện: liệu hệ thống quỹ từ thiện lâu nay có đang quá nặng về thủ tục?
Thậm chí Elon Musk từng công khai chỉ trích, nhưng Scott vẫn tiếp tục bơm tiền vào các tổ chức hỗ trợ bình đẳng chủng tộc, giới, cộng đồng yếu thế. Mức độ “lì” này khiến bà càng được nhiều tổ chức đánh giá cao: không theo guồng truyền thông, không chạy theo trend, chỉ tập trung vào tác động thật.
Giới nghiên cứu gọi đây là “hiệu ứng Scott”: một cá nhân có thể làm rung chuyển cả hệ sinh thái từ thiện, chỉ bằng cách tin tưởng thay vì kiểm soát. Ở thời điểm bất bình đẳng ngày càng lớn, Scott cho thấy đôi khi thay đổi lớn nhất không đến từ các chiến dịch hoành tráng, mà từ những người… lặng lẽ chuyển khoản vài tỷ USD cho đúng nơi cần.
